Δ.Ε.Π.Υ.-αυτός ο άγνωστος
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και η υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) είναι μια νευρολογική αναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο συμπεριφοράς ενός ανθρώπου για την πραγματικότητα. Υπάρχει διχογνωμία για το αν γεννιέσαι με αυτό ή όχι. Χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη διατήρηση της προσοχής, αυξημένη παρορμητικότητα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερκινητικότητα. Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και συχνά συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας την καθημερινή λειτουργικότητα, την επίδοση σε σχολείο/εργασία και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Η ΔΕΠ-Υ δεν είναι θέμα τεμπελιάς ή κακής ανατροφής. Τα άτομα έχουν και πολλά θετικά χαρακτηριστικά όπως δημιουργικότητα, αυξημένη ενέργεια, ταχεία σκέψη. Αν αναγνωριστεί εγκαίρως και ακουλουθηθούν κατάλληλες στρατηγικές μπορεί να υπάρξει σημαντική βελτίωση.
Δεν υπάρχουν σαφώς καθορισμένα αίτια πρόκλησης της ΔΕΠ-Υ. Φαίνεται όμως να εμφανίζεται συχνά σε μέλη της ίδιας οικογένεις κάτι που μας δείχνει πως πιθανόν υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη νόσο. Διαταραχές στο κεντρικό νευρικό σύστημα του παιδιού αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν επίσης. Παράγοντας κινδύνου που μπορεί να ευθύνεται είναι η γέννηση ελλιποβαρούς νεογνού, η πρόωρη γέννηση (πριν την 37η εβδομάδα κύησης), το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση ουσιών, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Υπάρχουν τρείς τύποι ΔΕΠ-Υ. Απροσεξία, υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα και μεικτός τύπος. Πολλοί ενήλικες έχουν ΔΕΠ-Υ αλλά δεν έχουν διαγνωστεί ποτέ, με αποτέλεσμα να παλεύουν για χρόνια με θέματα οργάνωσης, ρουτίνας και συναισθηματικής ρύθμισης. Η διάγνωση λοιπόν αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην εξέλιξη.
Στον τύπο της απροσεξίας το άτομο συχνά δυσκολεύεται να εστιάσει σε μια δουλειά για αρκετή ώρα, χάνει αντικείμενα, ξεχνάει τι έχει ειπωθεί σε μια συζήτηση, δυσκολεύεται να οργανώσει χρόνο & καθήκοντα και είναι αναβλητικό. Μοιάζει σαν να ζει μια χαοτική καθημερινότητα. Στην παρορμητικότητα το άτομο μπορεί να διακόπτει συχνά άλλους, να απαντά πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση, να δυσκολεύεται να περιμένει σειρά, να μην υπολογίζει συνέπειες και να έχει έντονα ξεσπάσματα. Μοιάζει συχνά ως “δεν φιλτράρω”, “λέω/κάνω πράγματα και το μετανιώνω μετά”. Στην υπερκινητικότητα τα σημάδια είναι πιο εμφανή. Αδυναμία να μείνει καθιστός για πολλή ώρα, νευρικό κούνημα χεριών/ποδιών, αίσθηση εσωτερικής ανησυχίας, ανάγκη για συνεχή κίνηση ή δραστηριότητα, υπερβολικά έντονη ομιλία, γρήγορος ρυθμός. Βιώνεται ως εσωτερική ανησυχία.
Παρόλα αυτά για να γίνει η διάγνωση ΔΕΠ-Υ, τα συμπτώματα πρέπει να είναι σταθερά, να εμφανίζονται σε περισσότερα περιβάλλοντα όχι μόνο στο σπίτι και να επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα. Χρειάζεται διάρκεια τουλάχιστον 6 μήνες, να έχουν ξεκινήσει πριν την ηλικία των 12 ετών. Η διάγνωση γίνεται από ψυχολόγο/ψυχίατρο με δομημένη κλινική συνέντευξη και εξειδικευμένα εργαλεία.
Είναι σημαντικό να μην μπερδεύεται το άγχος με την ΔΕΠ-Υ.
Στη ΔΕΠ-Υ η προσοχή φεύγει μόνη της.
Στο άγχος η προσοχή εγκλωβίζεται σε ανησυχητικές σκέψεις.
Η ΔΕΠ-Υ δεν είναι αδυναμία, αλλά ένας διαφορετικός τρόπος λειτουργίας του εγκεφάλου. Με σωστή υποστήριξη και στρατηγικές, μπορεί να γίνει πηγή δύναμης και δημιουργικότητας. Αν αναγνωρίζεις τα σημάδια, ένα πρώτο βήμα είναι να μιλήσεις με ειδικό.