Γνωσιακά Loops και Υπερανάλυση.

Η ψυχολογία της υπερ-ανάλυσης: γιατί το μυαλό μας δεν σταματά να γυρίζει τα ίδια πράγματα

Το overthinking δεν είναι απλώς “σκέφτομαι πολύ”. Είναι μια ψυχική συνήθεια όπου ο εγκέφαλος παγιδεύεται σε ατελείωτους κύκλους ανάλυσης, υποθέσεων και σεναρίων. Φαίνεται σαν προσπάθεια ελέγχου αλλά στην πραγματικότητα γεννά περισσότερο άγχος. Η υπερβολική σκέψη μπορεί να κάνει ακόμη και τις απλές αποφάσεις να φαίνονται κουραστικές. Ενώ μπορεί να φαίνεται ότι η ανάλυση κάθε λεπτομέρειας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες απαντήσεις, το μυαλό μένει κολλημένο σε έναν κύκλο ανησυχίας και αναποφασιστικότητας που εμποδίζει τη δράση.

Πρώτη και βασική ενέργεια προς την νέα πραγματικότητα είναι η αναγνώριση πως οι σκέψεις δεν είναι πλέον χρήσιμες. Η ανάπτυξη μεγαλύτερης αυτοαποδοχής και η ενίσχυση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων μπορούν επίσης να βοηθήσουν να αντιμετωπιστεί η τάση της υπερβολικής σκέψης.

Ενώ μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το overthinking μπορεί να είναι αποτελεσματικό καθώς περιλαμβάνει την εξέταση ενός ζητήματος ή προβλήματος από σχεδόν κάθε πιθανή οπτική γωνία και την πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων, ισχύει το αντίθετο μιας και έρευνες δείχνουν πως η υπερβολική σκέψη σχετίζεται με συναισθήματα κατάθλιψης, άγχους και διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD).

Η υπερανάλυση εμφανίζεται όταν:

• φοβάσαι ότι θα κάνεις λάθος

• νιώθεις ανασφάλεια για το αποτέλεσμα

• έχεις ανάγκη να νιώσεις έλεγχο

• δεν εμπιστεύεσαι εύκολα τον εαυτό σου ή τους άλλους

Το μυαλό δεν γυρίζει γύρω-γύρω για πληροφορίες. Γυρίζει γιατί φοβάται. Η υπερανάλυση μοιάζει με mental loop που ενισχύεται από τρεις μηχανισμούς:

1. Το άγχος δίνει “καύσιμο” στη σκέψη

Όσο αγχώνεσαι → τόσο σκέφτεσαι → τόσο αγχώνεσαι. Και ο κύκλος συνεχίζεται.

2. Η τελειομανία ζητά βεβαιότητα

“Πρέπει να ξέρω”, “Πρέπει να είμαι σίγουρος”. Αλλά η ζωή δεν δουλεύει ποτέ με τόση σιγουριά.

3. Η ανάγκη για έλεγχο σε κάνει να πιστεύεις ότι σκέφτεσαι για να δράσεις ενώ στην πραγματικότητα σκέφτεσαι για να αποφύγεις τη δράση.

Φαίνεται σαν να μην έχουμε έλεγχο σε αυτή την κατάσταση και να μην μπορούμε να τη σταματήσουμε όμως μπορούμε με τρόπους απλούς κάθε μέρα:

• Ονοματοδοσία της σκέψης

Πες: «Αυτό είναι υπερανάλυση, όχι γεγονός». Μειώνει τη δύναμή του.

• Μικρές αποφάσεις σε μικρό χρόνο

Δώσε στον εαυτό σου 5 λεπτά. Το μυαλό μαθαίνει ότι δεν χρειάζεται ώρες.

• Grounding στο σώμα

Αναπνοές, μικρή κίνηση, περπάτημα. Η σκέψη λύνεται πιο εύκολα όταν το σώμα ηρεμεί.

• Περιορισμός των “τι θα γίνει αν”

Κράτα μόνο τα ρεαλιστικά, όχι τα φανταστικά.

• Μοίρασμα με έναν άνθρωπο

Η φωνή στο κεφάλι δυναμώνει όταν δεν ακούγεται πουθενά αλλού.

Η υπερανάλυση δεν σε κάνει σοφότερο. Σε κουράζει, σε ακινητοποιεί και σε κρατάει πίσω από επιλογές που θα σε βοηθούσαν να προχωρήσεις. Η λύση δεν είναι να σκέφτεσαι περισσότερο, είναι να μάθεις να σκέφτεσαι σωστά και να δρας με περισσότερη εμπιστοσύνη στον εαυτό σου.

Αν δεν μπορείτε να απαλλαγείτε από την υπερβολική σκέψη, σκεφτείτε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Η υπερβολική σκέψη μπορεί να είναι σύμπτωμα ενός προβλήματος ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος.